Điều gì khiến cho những xì căng đan rất thú vị? Một xì căng đan hay có thể gây cười, làm xúc phạm, tổn thương, giải trí, thỏa mãn và có tính giáo dục – nó cho phép chúng ta cảm thấy mình tốt hơn, thương hại hoặc xem thường người vi phạm và có được niềm vui gián tiếp, tất cả cùng một lúc. Nó trở thành một “sự cho ăn điên cuồng”. Mọi người không được ăn đủ – mỗi miếng được ăn ngấu nghiến giống như một chiếc bánh thơm ngon.

Xì căng đan cho phép chúng ta tưởng tượng về những cuộc sống mà chúng ta không trải qua. Trong cuốn sách Missing Out: In Praise of the Unlived Life, Adam Phillip cho rằng mọi người sống nhiều cuộc sống song song – cuộc sống mà chúng ta đang sống và những cuộc sống mà chúng ta cảm thấy mình NÊN hoặc CÓ THỂ sống. Chán nản, lo lắng và những kiểu bất mãn khác là kết quả từ sự thất vọng một người cảm thấy anh/cô ta nên sống một cuộc sống khác, thú vị hơn, phiêu lưu hơn và quyến rũ hơn. Xì căng đan cho phép chúng ta, thông qua tưởng tượng, trải nghiệm một cuộc sống “khác”, trong khi đó vẫn đảm bảo rằng chúng ta tốt hơn trong cuộc sống bình thường, không tai tiếng của chúng ta.

Chính xác thì xì căng đan là gì? Xì căng đan bắt nguồn từ một từ Hi Lạp “snare” (cạm bẫy), chỉ về một người bị mắc bẫy vào sự thiếu đạo đức. Ngày nay, xì căng đan có một phổ ý nghĩa, bao gồm những ứng xử trái đạo đức hoặc gây tai tiếng, hủy hoại uy tín do cư xử xấu, và những tin đồn ác ý và phỉ báng, cho dù chúng có hoặc không có căn cứ. “Xì căng đan” và “Vu khống” chia sẻ gốc rễ chung.

Xì căng đan có tính tương đối. Thứ gây ra một xì căng đan tại một thời điểm hoặc nơi này có thể không gây ra Xì căng đan tại thời điểm hoặc nơi khác.

Mỗi người đều chống lại những thôi thúc phá vỡ quy tắc, vi phạm ranh giới. Những thuộc tính không được chấp nhận đó bị chối bỏ ở bản thân một người nhưng chúng được hiện thân ở người gây ra xì căng đan. Tương tự như khi xem phim sex hoặc phim kinh dị, một người có thể trải qua cảm giác sợ hãi, tức giận, vô cùng lo lắng, phấn khích tình dục và sự khuây khỏa, mà không phải tham gia vào hành vi mạo hiểm.

Sau đây là 5 lý do chúng ta yêu thích xì căng đan:

1. Niềm vui gián tiếp trong việc phạm luật của người khác. Sự vi phạm gây buồn cười. Mọi người đều bị cám dỗ để phá vỡ những quy tắc và ranh giới nhưng đa số mọi người kháng cự điều đó. Người gây xì căng đan đã đầu hàng trước cám dỗ.

2. Niềm vui trước sự trừng phạt dành cho người vi phạm. Có một cảm giác thỏa mãn về đạo đức khi người gây xì căng đan bị trừng phạt hoặc bị làm bẽ mặt. Nó khôi phục niềm tin vào sự phục tùng kỷ luật của thế giới đạo đức. Những xì căng đan phóng đại cảm giác rằng có người tốt và người xấu.

3. Niềm vui khi thấy một ai đó “làm việc gì đó và không bị trừng phạt.” Trong cuốn Missing Out, Phillips viết rằng “làm một việc gì đó và không bị trừng phạt” xảy ra khi bạn đạt được trái cấm của sự khao khát mà không bị trừng phạt. Người vi phạm không bị trừng phạt cho phép chúng ta tưởng tượng kinh nghiệm này.

4. Niềm vui khi được người khác xin tha thứ. Điều này gợi ra một cảm giác của quyền lực và chiến thắng trước người xin tha thứ. Người vi phạm phải quỳ gối xin tha thứ và bạn có thể hoặc là tha thứ hoặc là từ chối. Điều này đem lại cho người không vi phạm một cảm giác hơn người, dù cảm giác này chỉ thoáng quá.

5. Và có lẽ quan trọng nhất, làm sao lãng khỏi sự tẻ nhạt của những vấn đề khó khăn hằng ngày của một người. Đọc về những xì căng đan đang vây quanh người khác là một thứ gây sao lãng lớn. Nó không chỉ cuốn tâm trí chúng ta ra khỏi những vấn đề của chúng ta mà nó còn trấn an chúng ta rằng những vấn đề của chúng ta là nhỏ bé và có thể kiểm soát được nếu so với những xì căng đan của người khác.

Chúng ta đều có những phần của bản thân mà chúng ta không muốn thừa nhận là mong ước gây tai họa. Những phần bị chối bỏ đó dễ dàng được phóng chiếu sang người gây xì căng đan. Abby Stein, Giáo sư ở trường John Jay College of Criminal Justice nhận thấy, “Trước sự hiện diện của sự phạm tội, chúng ta có thể kinh tớm, nhưng chúng ta cũng phấn khích. Theo một cách kì lạ, người đã gây ra những chuyện tình dục kinh khủng đối với những người khác không chỉ thú vị – mà họ còn hết sức lôi cuốn.”

Khi một ai đó phá vỡ các quy tắc, vi phạm ranh giới, bạn có thể thấy khó chịu. Nhưng các phản ứng trước xì căng đan thì phức tạp hơn là sự tức giận đơn giản về đạo đức. Nếu nó chỉ đơn thuần là sự tức giận thì mọi người sẽ không bị quyến rũ trước xì căng đan đến thế. Nó là sự kết hợp giữa những phản ứng tức giận, ghê tởm với sự quyến rũ và buồn cười, đã làm cho xì căng đan trở nên thú vị. Đó là nơi mà niềm vui tưởng tượng và gián tiếp ở vị trí trung tâm.



Nguồn

Five Reasons We Love Scandals

Scandal allows us to imagine the lives we don’t lead.

Published on September 23, 2013 by The Contemporary Psychoanalysis Group in Contemporary Psychoanalysis in Action