Bạn bè hay kẻ thù
rubiru > 04-07-2013, 10:47 PM
Bạn bè hay kẻ thù
Tham khảo sách “Your Brain at work”- David Rock
Bộ não là 1 động vật xã hội
Nếu bạn là 1 chú sói, phần lớn bộ não của bạn sẽ được dành cho việc lấy những nguồn lực trực tiếp từ rừng hoang. Bạn sẽ có những bản đồ phức tạp cho việc tương tác với khu vực tự nhiên: những bản đồ cho việc đánh hơi thịt ở 1 khoảng cách xa và những bản đồ tìm đường về ‘nhà bạn’ trong bóng tối. Là 1 con người, đặc biệt khi còn bé, bạn lấy được những nguồn ực không phải từ rừng hoang mà từ người khác. Vì vậy, hầu hết vỏ não của bạn được dành cho thế giới xã hội. Nếu bạn làm việc trong 1 văn phòng, bạn có thể nhắm mắt lại và mô tả 10 người xung quanh bạn, tầm quan trọng của họ như thế nào trong tương quan với người khác và với bạn, hôm nay họ có cảm xúc gì, liệu có tin tưởng họ được không. Những kí ức của bạn về những mối quan hệ xã hội là to lớn.
Những năm 1960, Abraham Maslow phát triển lý thuyết ‘tháp nhu cầu’ nổi tiếng, cho thấy con người có 1 trật tự mà trong đó những nhu cầu của họ phải được đáp ứng, bắt đầu với những nhu cầu sinh tồn và ở bậc cao nhất là nhu cầu tự hoàn thiện. Những nhu cầu xã hội nằm ở giữa. Nhưng có thể Maslow đã sai. Nhiều nghiên cứu hiện nay cho thấy bộ não tương tác với những nhu cầu xã hội sử dụng những hệ thống tương tự mà bộ não dùng cho nhu cầu cầu sinh tồn cơ bản. Đói và bị tẩy chay kích hoạt mối đe dọa giống nhau và những phản ứng trước đau đớn, sử dụng những hệ thống giống nhau. Những mối quan hệ xã hội là 1 nhu cầu căn bản, nó quan trọng như thức ăn và nước uống. Những mối quan hệ an toàn với những người khác là quan trọng với sức khỏe, và cho sự hợp tác lành mạnh.
Nhưng có 1 lí do quan trọng khiến việc hợp tác với người khác gặp khó khăn: vì bộ não tự động phân loại bất kì tình huống nào thành 1 phần thưởng hoặc 1 mối đe dọa có khả năng, nó cũng tương tự với con người, bộ não trong tiềm thức quyết định liệu 1 ai đó bạn gặp hoặc là bạn hoặc là kẻ thù. Anh ấy có phải là người bạn muốn dành nhiều thời gian ở cạnh (tiến lại gần anh ta nếu bạn nhìn thấy anh ta trên đường) hay là tránh xa anh ta (đi qua khi thấy anh ta đang tiến lại). Và đây là trở ngại: những người bạn không biết có xu hướng bị phân loại là kẻ thù cho đến khi được chứng minh khác đi.
Bạn bè
Bạn sử dụng 1 vùng não để suy nghĩ về những người bạn tin là giống bạn, người bạn cảm thấy là bạn bè, và 1 vùng não khác cho những người bạn xem là khác bạn, như kẻ thù. Khi bộ não của bạn quyết định 1 ai đó là 1 người bạn, bạn xử lí những tương tác của bạn sử dụng 1 phần tương tự của não bạn sử dụng cho suy nghĩ về kinh nghiệm của riêng bạn. Quyết định xem 1 ai đó như bạn bè cũng gây ra 1 đáp ứng cảm xúc hướng đến (toward emotional response). Khi bạn kết nối những ý nghĩ, cảm xúc và mục tiêu của bạn với người khác, bạn phóng thích oxytocin, 1 hóa chất dễ chịu. Đó cũng là hóa chất mà 1 đứa bé có được khi nó kết nối về thân thể với mẹ. Oxytocin được phóng thích khi 2 người khiêu vũ với nhau, chơi nhạc với nhau hoặc có 1 cuộc trò chuyện có tính hợp tác. Nó là hóa chất thần kinh của sự kết nối an toàn.
Trong 1 bài báo trên tờ Natute (tháng 6/2005), 1 nhóm các nhà khoa học phát hiện thấy khi cho mọi người hít oxytocin đã làm tăng mức độ tin tưởng của họ.
Nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học tích cực cho thấy có 1 kinh nghiệm duy nhất trong cuộc sống làm nâng cao hạnh phúc qua 1 khoảng thời gian dài. Đó không phải là tiền bạc, sức khỏe, hôn nhân hoặc có con. 1 điều làm con người hạnh phúc là chất lượng và số lượng của những mối quan hệ xã hội của họ. Daniel Kahneman (đại học Princeton) đã thực hiện 1 nghiên cứu, ông hỏi những phụ nữ điều gì họ thích làm nhất. Thật đáng ngạc nhiên, kết nối với bạn bè đứng hàng đầu trong danh sách, trên cả ở bên người bạn đời hoặc con cái của họ. Bộ não phát triển mạnh trong 1 môi trường có những mối quan hệ chất lượng, an toàn.
Kẻ thù
Khi bạn xem 1 ai đó là kẻ thù, tất cả những chức năng não của bạn thay đổi. Bạn không tương tác với 1 người bị xem là kẻ thù mà sử dụng những phần não tương tự bạn sẽ dùng để xử lí kinh nghiệm của riêng bạn. 1 nghiên cứu cho thấy khi bạn xem ai đó như 1 đối thủ, bạn không thấu cảm với anh/cô ấy. Ít thấu cảm hơn đồng nghĩa với ít oxytocin, có nghĩa là ít có cảm giác thú vị của sự hợp tác.
Xem 1 ai đó như kẻ thù thậm chí có thể làm bạn kém thông minh hơn. Kevin Ochsner giải thích: “Hãy tưởng tượng bạn đang cố gắng làm việc với 1 người mà bạn từng có mâu thuẫn trong quá khứ. Có lẽ bạn đang bị sao lãng bởi những ý nghĩ họ bị thu hút trước bạn gái của bạn. Nghĩ về họ như 1 đối thủ làm thay đổi cách bạn tương tác với họ. Bạn tập trung vào làm thế nào để tương tác với họ, thay vì xử lí với nhiệm vụ trước mắt.” Trong trường hợp này, bộ não của bạn đang cố gắng xử lí 2 vấn đề khác nhau: làm sao để đối phó với 1 kẻ thù và làm thế nào để thực hiện 1 số nhiệm vụ phải làm. Như chúng ta đã biết, làm nhiều việc cùng 1 lúc là rất khó. Không có mục tiêu nào có đủ nguồn lực và mắc phải những sai lầm. Và những sai lầm tạo ra nhiều phản ứng đe dọa hơn trong bộ não.
Khi bạn xem ai đó như kẻ thù, bạn không chỉ không thấu cảm với họ mà bạn còn ngăn cản bản thân không xem xét những quan điểm của anh í, ngay cả nếu chúng là đúng. Hãy nghĩ về 1 lần bạn tức giận với 1 ai đó. Liệu có dễ dàng để nhìn mọi việc từ quan điểm của anh í? Khi bạn quyết định 1 ai đó là 1 kẻ thù thì bạn có xu hướng gạt bỏ những quan điểm của anh í, đôi lúc gây ra thiệt hại cho bạn.