Năm nhân tố của sự nghèo đói
linhcvkt > 02-01-2014, 02:15 PM
NĂM NHÂN TỐ CỦA SỰ NGHÈO ĐÓI
Tiến sĩ Phil Bartle
Dịch bởi Thu Dương
Nghèo Đói Là Một Vấn Nạn Xã Hội:
Rất nhiều lần chúng ta cảm thấy mình thiếu tiền. Đó là vấn đề cá nhân. Điều đó không giống với sự nghèo đói. Trong khi tiền được coi là thước đo của sự giàu có, thiếu tiền tức là không giàu, nhưng đó không phải là vấn nạn nghèo đói. Xem "Những Nguyên Lí."
Nghèo đói được coi là một vấn nạn xã hội bởi vì đó là một vết thương ăn sâu vào mọi phương diện của đời sống văn hóa và xã hội. Nó bao gồm sự nghèo nàn của tất cả các thành viên trong cộng đồng. Nó bao gồm sự thiếu thốn các dịch vụ như giáo dục, y tế, thị trường; các cơ sở vật chất cộng đồng như nước, vệ sinh, đường, giao thông và thông tin liên lạc. Hơn nữa, đó còn là sự nghèo nàn về tinh thần làm cho người ta càng lún sâu vào sự tuyệt vọng, bất lực, thờ ơ và nhút nhát. Sự nghèo đói nhất là các nhân tố cấu thành nó và giải pháp vượt qua nó đều mang tính xã hội.
Bạn sẽ hiểu được rằng chúng ta không thể xóa được vấn nạn này bằng cách loại bỏ đi những triệu chứng của nó mà phải tấn công vào những nhân tố tạo nên nó. Tài liệu này liệt kê 5 nhân tố chính của đói nghèo.
Việc đơn thuần chuyển giao các nguồn viện trợ dù là đến tận tay các nạn nhân của đói nghèo thì cũng không thể xóa hay giảm vấn nạn này. Nó chỉ tạm thời xóa bỏ những triệu chứng của căn bệnh mà thôi. Đó không phải là giải pháp lâu dài. Là vấn nạn mang tính xã hội, đói nghèo cần những giải pháp có tính xã hội. Giải pháp đó là sự xóa bỏ có ý thức, triệt để, cương quyết các nhân tố của đói nghèo.
Nhân Tố, Nguyên Nhân và Lịch Sử:
Một nhân tố không nhất thiết là một nguyên nhân. Nguyên nhân được coi là cái dẫn đến sự hình thành của vấn đề còn nhân tố bao hàm cả những gì góp phần vào sự tồn tại kéo dài của vấn đề.
Xét trên toàn thế giới, nghèo đói có thể có rất nhiều nguyên nhân lịch sử như chủ nghĩa thuộc địa, nô lệ, chiến tranh và xâm lược. Có một sự khác biệt rất cơ bản giữa những nguyên nhân này với những nhân tố kéo dài sự tồn tại của nghèo đói. Đó chính là những gì mà chúng ta hôm nay có thể làm để giải quyết vấn nạn này. Chúng ta không thể thay đổi lịch sử nhưng chúng ta có thể tác động vào những nhân tố làm nên thực trạng dai dẳng liên miên của đói nghèo.
Chúng ta biết có những quốc gia châu Âu trải qua các cuộc đại chiến thế giới I và II đã trở nên kiệt quệ và hoàn toàn phải sống nhờ vào các nguồn viện trợ. Nhưng chỉ sau vài thế kỉ, họ đã tự vươn lên tăng trưởng cả về thu nhập quốc dân và trở nên những cường quốc giàu mạnh, hiện đại. Chúng ta cũng biết có những quốc gia dù được rót hàng tỷ đô la tiền viện trợ vẫn nguyên là những nước kém phát triển nhất hành tinh. Tại sao vậy? Bởi vì chúng ta đã không tấn công trực diện vào những nhân tố của đói nghèo mà chỉ tập trung vào các triệu chứng của căn bệnh. Ở góc độ quốc gia, thu nhập quốc dân thấp không phải là đói nghèo mà chỉ là triệu chứng của nó mà thôi.
Các nhân tố của đói nghèo (xét ở góc độ là một vấn nạn mang tính xã hội) đó là sự thiếu hiểu biết, bệnh tật, sự thờ ơ, sự thiếu trung thực và sự phụ thuộc, và chúng được xem xét một cách đơn giản như là những điều kiện duy trì đói nghèo. Hoàn toàn không có những giảng giải đạo lí được đưa ra ở đây. Chúng không phải là tốt hay xấu, đơn giản chúng tồn tại như thế. Quyết tâm xóa đói nghèo là của một tập thể người (cộng đồng và xã hội), bởi vậy cần phải khách quan khi quan sát, xác định các nhân tố cũng như khi tiến hành những hành động nhằm xóa đói nghèo.
Năm nhân tố chính này còn giúp ta xác minh những nhân tố thứ cấp như là thiếu hụt thị trường, cơ sở vật chất nghèo nàn, lãnh đạo yếu kém, thất nghiệp, thiếu kĩ năng và vốn cũng như là việc thường xuyên vắng mặt...Tất cả đều là các vấn đề xã hội, mỗi cái có thể được gây ra bởi một hay một vài nhân tố chính trên. Tất cả đều góp phần duy trì đói nghèo liên miên và việc xóa bỏ chúng là sống còn trong xóa đói nghèo.
Năm Nhân Tố Chính
Hãy xem xét sơ bộ năm nhân tố chính.
Sự thiếu hiểu biết:
Sự thiếu hiểu biết ở đây được hiểu là sự thiếu thông tin và kiến thức. Đó không phải là sự ngu dốt (stupidity: sự thiếu thông minh) và cũng không phải là sự ngu dại (foolishness: thiếu khôn ngoan). Người ta rất dễ nhầm lẫn và dùng lung tung các thuật ngữ này.
Chúng ta có câu ngạn ngữ rằng "Tri thức là sức mạnh". Thật đáng buồn là có những người chỉ muốn giữ tri thức cho riêng họ (để đạt được những lợi thế không công bằng cho mình), và cản trở những người khác trong việc đạt được tri thức. Bởi vậy, bạn không nên tin rằng khi bạn truyền đạt kiến thức hay kĩ năng cho một ai đó, chúng sẽ được phổ biến cho những thành viên khác trong cộng đồng.
Điều quan trọng là bạn phải xác định xem những thông tin nào bị thiếu hụt. Rất nhiều nhà hoạch định và những người có tầm nhìn muốn giúp đỡ cộng đồng trở nên mạnh hơn cho rằng giáo dục là giải pháp. Nhưng giáo dục là rất rộng trong khi có những thông tin thực sự không quan trọng lắm đối với mỗi trường hợp cụ thể. Chẳng hạn như những người nông dân thì không cần biết về vở kịch Romeo và Juliet của Shakespeare nhưng họ rất cần thông tin về những loại hạt giống nào có thể nảy mầm và sống sót trên những mảnh đất của họ.
Việc phổ biến các tài liệu trao quyền cho cộng đồng này cũng bao hàm sự truyền đạt thông tin. Không giống như việc giáo dục chung chung với những nguyên nhân nhất định trong chọn lựa nội dung truyền đạt, những thông tin cung cấp ở đây là nhằm tăng cường sức mạnh cộng đồng chứ không nhằm khai sáng những hiểu biết chung.
Bệnh Tật:
Khi một cộng đồng có tỷ lệ bệnh tật cao, sự thiếu vắng lao động cao, năng suất giảm sút và sẽ có ít của cải được tạo ra. Ngoài sự khổ cực, đau buồn và chết chóc, bệnh tật còn là một nhân tố chính của sự nghèo đói. Sự khỏe mạnh không chỉ giúp các cá nhân mà còn góp phần xóa đói nghèo.
Cũng như trong bất kì tình huống nào, phòng bệnh tốt hơn chữa bệnh. Đó là nguyên tắc căn bản của y tế sơ cấp. Nền kinh tế cũng sẽ trở nên mạnh hơn với lực lượng dân số khỏe. Để nâng cao sức khỏe góp phần xóa đói nghèo việc giúp người dân tiếp cận nguồn nước uống sạch và an toàn, sự di chuyển các cơ sở vệ sinh dịch tễ ra khỏi nguồn cung cấp nước cũng như kiến thức về vệ sinh và phòng bệnh thậm chí còn mang lại hiệu quả lớn hơn là cung cấp bác sỹ, cơ sở y tế và thuốc men, những giải pháp chữa trị tốn kém.
Nên nhớ rằng chúng ta quan tâm đến các nhân tố chứ không phải nguyên nhân. Việc lao phổi được lây nhiễm từ những thương nhân người nước ngoài hay do nội phát là không quan trọng. Việc vi rút HIV và hội chứng AIDS là một kế hoạch tấn công bằng vũ khí sinh học hay là do lây truyền từ những con khỉ cũng không phải vấn đề đáng quan tâm. Chúng có thể là nguyên nhân thật sự nhưng biết được nguyên nhân thôi sẽ không giúp loại bỏ đại dịch. Chỉ khi biết được các nhân tố thì chúng ta mới có thể hành động để ngăn ngừa và giữ vệ sinh tốt hơn nhằm hướng đến mục tiêu xóa bỏ tận gốc căn bệnh.
Chúng ta hiểu rằng việc tiếp cận chăm sóc y tế là vấn đề về quyền con người, quyền được giảm thiểu đau đớn và nâng cao chất lượng cuộc sống. Đó là tất cả những yếu tố làm nên một lực lượng dân số khỏe. Điều cần bàn luận ở đây là đói nghèo không chỉ thể hiện bằng tỉ lệ tử vong và tình trạng bệnh dịch cao mà còn cả những hậu quả chúng gây ra và dân số khỏe giúp xóa đói nghèo.
Sự thờ ơ:
Sự thờ ơ tức khi họ không quan tâm hoặc họ cảm thấy bất lực, không muốn thay đổi dù là sửa chữa sai lầm hay cải thiện điều kiện hiện tại.
Đôi khi con người cảm thấy họ không thể đạt được điều gì đó. Họ ghen tuông với những ai nỗ lực để đạt được nó và tìm mọi cách để làm cho người khác cũng nghèo như họ. Thờ ơ nối tiếp thờ ơ.
Đôi khi sự thờ ơ được bào chữa bởi niềm tin tôn giáo: "Hãy chấp nhận những gì bạn có bởi vì Chúa đã quyết định số phận của bạn". Thuyết định mệnh đó có thể là một cái cớ nguy hiểm. Khi ta tin rằng Chúa tạo ra số phận, chúng ta cũng phải tin rằng Người chỉ giúp ai biết cách tự giúp mình. Người Nga có một câu ngạn ngữ rằng "Hãy vừa cầu chúa vừa tự cáng đáng công việc của mình" để diễn tả tư tưởng đó.
Chúng ta được ban tặng rất nhiều khả năng: để lựa chọn, hợp tác và tổ chức cải thiện đời sống của mình. Chúng ta không nên viện vào những lời dạy đó mà không hành động vì việc đó chẳng khác gì một sự nguyền rủa. Chúng ta tụng ca Chúa và phải biết phát huy những tài năng mà Người đã ban cho ta.
Trong cuộc chiến xóa đói nghèo người động viên cộng đồng cần khuyến khích và tán dương để cộng đồng muốn và biết làm thế nào để tự chịu trách nhiệm về cuộc sống của họ.
Sự thiếu trung thực:
Khi các nguồn lực được huy động cho dự án được rót vào túi một người có quyền lực thì đó không chỉ là vấn đề quyền lợi mà còn là vấn đề đạo lý. Trong chuỗi tài liệu này, chúng ta không bàn đến tốt hay xấu mà chỉ muốn chỉ ra rằng gian lận là một trong những nguyên nhân của đói nghèo. Giá trị nguồn lực khi bị đánh cắp vào tay một vài người sẽ nhỏ hơn rất nhiều so với những gì mà nó có thể mang lại cho toàn cộng đồng.
Số tiền bị tham ô, biển thủ không thể chỉ tương đương với lượng giá trị của cải thấp hơn mà cộng đồng nhận được.Các nhà kinh tế học đã cho chúng ta biết về hiệu ứng cấp số nhân. Khi ta đầu tư nhằm sản sinh ra của cải mới, những hiệu quả tích cực mang lại cho nền kinh tế lớn hơn rất nhiều so với lượng của cải tạo ra. Khi tiền đầu tư bị rút ruột, lượng của cải cộng đồng bị mất sẽ lớn hơn nhiều những gì kẻ tham ô đạt được. Khi một quan chức chính phủ nhận hối lộ 100 đô la, lượng giá trị cộng đồng mất đi là 400 đô la.
Đôi khi thật mỉa mai là chúng ta căm ghét một tên trộm vặt lấy cắp một món đồ vài đô la ngoài chợ trong khi một quan chức có thể ăn cắp hàng nghìn đô la của quỹ công, tương đương với cộng đồng mất đi bốn trăm nghìn đô la. Chúng ta ngưỡng mộ sự giàu có của họ và ca tụng họ vì đã giúp đỡ những người thân thuộc và hàng xóm trong khi người trộm vặt kia phải nhờ cảnh sát mới khỏi bị đánh cho đến chết.
Những kẻ trộm có chức quyền là một trong những nguyên nhân chính của đói nghèo trong khi người trộm vặt lại chính là nạn nhân của sự nghèo đói quay quắt gây ra bởi những kẻ chức quyền kia. Nếu chúng ta vinh danh những kẻ gây ra những thiệt hại lớn và chỉ trừng phạt những người thực ra lại là nạn nhân ấy, thái độ lệch lạc của chúng ta vô hình chung đã duy trì đói nghèo. Khi số tiền bị đánh cắp được gửi vào một nhà băng ngoại quốc thì nó sẽ chỉ làm giàu thêm cho ngân hàng nước ngoài đó mà thôi.
Sự phụ thuộc:
Sự phụ thuộc bắt nguồn từ việc cộng đồng chỉ được coi như là bên tiếp nhận viện trợ. Trong ngắn hạn, viện trợ rất quan trọng với sự sống còn của cộng đồng nhưng trong dài hạn, viện trợ chỉ dẫn họ đến cái chết và tất nhiên sự nghèo đói liên miên.
Người ta tin rằng khi một người, một cộng đồng quá nghèo đến nỗi họ không thể tự giúp chính mình và phải phụ thuộc vào sự gúp đỡ của người khác là tất yếu. Thái độ đó, niềm tin đó là nhân tố bào chữa lớn nhất duy trì những điều kiện tồn tại cho sự phụ thuộc.
Trong trang web này có rất nhiều tài liệu bàn về sự phụ thuộc. Xem: Sự Phụ Thuộc, và Giải Phóng Các Nguồn Lực. Bàn về phương pháp kể chuyện để truyền đạt những nguyên lí cơ bản của phát triển, câu chuyện Mohammed và Sợi Dây Thừng được coi là một ví dụ minh họa tuyệt nhất cho nguyên lí Trợ giúp phát triển không nên là viện trợ làm cộng đồng yếu đi mà phải là trao quyền nhằm tăng cường sức mạnh cho cộng đồng.
Phương pháp trao quyền là một sự thay thế của viện trợ, nhằm cung cấp sự hỗ trợ tài chính và đào tạo cho các cộng đồng thu nhập thấp để họ tự xác định những nguồn lực nội tại và quản lí sự phát triển của chính cộng đồng họ. Nhưng nếu cộng đồng chưa ý thức được điều đó, trường hợp thường xuyên xảy ra khi một dự án nhằm thúc đẩy tự chủ được đưa ra là những người tiếp nhận dự án này sẽ chỉ hi vọng và tin rằng dự án sẽ cung cấp cho họ các nguồn lực cần thiết và sẽ xây dựng cho họ những cơ sở vật chất dịch vụ họ cần.
Trong số năm nhân tố của nghèo đói, hội chứng phụ thuộc là điều mà người động viên cộng đồng thường quan tâm nhiều nhất
Kết Luận:
Năm nhân tố trên không tách rời khỏi nhau. Bệnh tật dẫn đến sự thiếu hiểu biết và sự thờ ơ. Sự thiếu trung thực dẫn đến bệnh tật và phụ thuộc, vv...
Trong bất kì quá trình cải biến xã hội nào, chúng ta luôn luôn được khuyến khích hãy "tư duy toàn cầu và hành động địa phương". Năm nhân tố của đói nghèo là phổ biến và ăn sâu vào trong các giá trị và tục lệ văn hóa. Do vậy, sẽ là sai lầm khi nghĩ rằng chỉ một cá nhân thôi thì chúng ta chẳng thể làm gì để giải quyết vấn nạn này.
Không bao giờ tuyệt vọng. Nếu mỗi cá nhân dù ở hoàn cảnh nào đều cam kết đấu tranh với các nhân tố trên, khi tổng hợp lại kết quả và hiệu quả cấp số nhân những hành động của chúng ta thì mục tiêu cuối cùng xóa đói nghèo sẽ hoàn toàn khả thi.
Những tài liệu đào tạo trên trang này nhằm xóa đói nghèo trên hai mặt trận: (1) xóa đói nghèo ở cấp cộng đồng bằng cách thúc đẩy các nhóm cộng đồng liên kết lại và (2) xóa đói nghèo cho cá nhân bằng việc tạo ra nhiều của cải hơn nhờ phát triển các doanh nghiệp nhỏ.
Là người động viên cộng đồng, bạn có vai trò quan trọng trong việc tác động lên năm nhân tố chủ chốt này. Thông qua việc động viên và tập huấn xóa đói nghèo, bạn có thể giữ vững sự liêm chính của mình, ngăn cản tham nhũng và khuyến khích mọi người tham gia đấu tranh chống lại các nhân tố của đói nghèo trên tiến trình hành động của riêng họ và dưới sự hướng dẫn của bạn.
Năm nhân tố chính của đói nghèo (một vấn nạn xã hội) bao gồm: Sự thiếu hiểu biết, bệnh tật, sự thờ ơ, sự thiếu trung thực và sự phụ thuộc.
Năm nhân tố chính này còn giúp ta xác minh những nhân tố thứ cấp như là thiếu hụt thị trường, cơ sở vật chất nghèo nàn, lãnh đạo yếu kém, thất nghiệp, thiếu kĩ năng và vốn cũng như là việc thường xuyên vắng mặt trong công việc cùng nhiều nhân tố khác nữa.
Giải pháp cho vấn nạn xã hội này cũng phải mang tính xã hội: loại bỏ các nhân tố của đói nghèo.
––»«––
Ý Thức Cộng Đồng; Vệ Sinh Và Sức Khỏe
Ý Thức Cộng Đồng; Vệ Sinh Và Sức Khỏe