Nêu khó khăn về chi phí triển khai dự án, RPMU được JTC hỗ trợ 11 tỷ đồng. Số tiền này, các bị can không đưa vào sổ sách theo dõi mà sử dụng cho hoạt động liên quan đến dự án hoặc vụ lợi cho tập thể, trong đó có quyền lợi cá nhân.

Viện KSND Tối cao vừa hoàn tất cáo trạng truy tố 6 bị can nguyên là lãnh đạo ngành đường sắt về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, quy định tại khoản 3, Điều 281 Bộ luật Hình sự. Các bị can bị truy tố gồm: Phạm Hải Bằng (SN 1969, nguyên Phó Giám đốc BQL các dự án đường sắt (RPMU) - Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam), Nguyễn Nam Thái (SN 1977, nguyên Trưởng phòng Dự án 3 - RPMU), Trần Văn Lục (SN 1958, nguyên Giám đốc RPMU);

Trần Quốc Đông (SN 1964, nguyên Phó Tổng Giám đốc Tổng Cty Đường sắt Việt Nam, nguyên Giám đốc RPMU), Nguyễn Văn Hiếu (SN 1962, nguyên Giám đốc RPMU) và Phạm Quang Duy (SN 1975, nguyên Phó Giám đốc RPMU).

“Kể khổ” để được “hỗ trợ”

Cáo trạng xác định, ngày 31/810/2008, Bộ Giao thông vận tải có Quyết định về việc phê duyệt Dự án xây dựng đường sắt đô thị tuyến số 1 (giai đoạn 1). Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) giao nhiệm vụ đại diện Chủ đầu tư quản lý dự án này cho Ban quản lý các Dự án đường sắt Việt Nam (RPMU). Đầu năm 2009, RPMU có Quyết định thành lập Tổ dự án tuyến số 1 do Phạm Hải Bằng - Phó Giám đốc RPMU - làm Chủ nhiệm dự án; Nguyễn Nam Thái - Phó Trưởng phòng Dự án - làm chuyên viên kỹ thuật dự án.

Ngày 9/9/2009, VNR ký Hợp đồng dịch vụ tư vấn kỹ thuật dự án tuyến số 01 với Liên danh JKT do JTC đứng đầu. Sau khi hợp đồng được ký kết, JKT bắt đầu triển khai công việc từ 1/10/2009. Do tăng khối lượng công việc thiết kế cơ bản và thiết kế kỹ thuật, nhà thầu JKT đã nghiên cứu đề xuất thay đổi một số thông số và nội dung của dự án để phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam. Hợp đồng điều chỉnh giá trị hợp đồng tư vấn được ký sau đó đã tăng so với giá hợp đồng gốc 7,68% (tương đương hơn 700 triệu Yên Nhật và gần 85 tỷ đồng Việt Nam).

Trong quá trình thực hiện hợp đồng, Phạm Hải Bằng với tư cách Giám đốc RPMU nêu khó khăn của RPMU về chi phí triển khai thực hiện dự án, đã được đại diện JTC đồng ý hỗ trợ khoảng 11 tỷ đồng. Số tiền này, các bị can sử dụng vào các hoạt động liên quan đến dự án như chi phí tổ chức lễ ký kết hợp đồng, hội họp, tiếp khách, đi lại, lễ tết, làm ngoài giờ. Ngoài ra, các bị can còn sử dụng chi hỗ trợ Phòng 3 đi nghỉ mát, hỗ trợ hoạt động Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Phụ nữ… để vụ lợi cho tập thể, trong đó có quyền lợi cá nhân.

Việc nhà thầu JTC chi tiền ngoài hợp đồng cho RPMU đã bị các cơ quan tố tụng Nhật Bản khởi tố, xử lý về hành vi vi phạm Luật cạnh tranh không công bằng và kiến nghị Việt Nam xác minh làm rõ hành vi của các cán bộ RPMU.

Theo Viện KSND Tối cao, hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn thỏa thuận nhà thầu JTC chi tiền ngoài hợp đồng của Phạm Hải Bằng và Nguyễn Nam Thái để sử dụng đã gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam, ảnh hưởng đến quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong việc vay vốn và sử dụng vốn vay ODA. Các bị can Trần Văn Lục, Trần Quốc Đông, Nguyễn Văn Hiếu và Phạm Quang Duy biết việc nhận tiền từ nhà thầu JTC của Phạm Hải Bằng và Nguyễn Nam Thái, đồng tình để sự việc diễn ra trong thời gian dài tại RPMU.

“Luận” vai trò từng bị can

Theo cáo trạng của Viện KSND Tối cao, Phạm Hải Bằng, với vai trò, vị trí là Chủ nhiệm dự án, từ khoảng tháng 9/2009 đến tháng 2/2014, đã trực tiếp hoặc chỉ đạo Phạm Quang Duy và Nguyễn Nam Thái nhiều lần nhận tiền của JTC (theo tài liệu điều tra của Nhật Bản là 15 lần). Số tiền nhận được bằng Yên Nhật, Duy hoặc Thái ra phố Hà Trung (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) đổi được 11 tỷ đồng.

Trong tổng số 11 tỷ đồng đã nhận của JTC, Phạm Hải Bằng quản lý, sử dụng 4,8 tỷ đồng; Nguyễn Nam Thái quản lý, sử dụng 3,4 tỷ đồng; còn 2,8 tỷ đồng Phạm Hải Bằng đưa cho Phạm Quang Duy, Duy nhận và chuyển cho Thái cùng các cán bộ Phòng 3 quản lý, sử dụng. Số tiền 4,8 tỷ đồng do Phạm Hải Bằng quản lý, sử dụng, Bằng khẳng định đã chi hết vào việc tiếp khách, đối ngoại nhưng do không ghi chép lại nên Bằng không nhớ đã chi cụ thể như thế nào.

Việc tiếp nhận và sử dụng 11 tỷ đồng của JTC, các bị can không mở sổ sách theo dõi tại RPMU hay Tổ dự án và không báo cáo ai tại Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam. Tuy nhiên, qua các thời kỳ Giám đốc RPMU, Phạm Hải Bằng có báo cáo với Trần Văn Lục (Giám đốc từ năm 1999 đến tháng 9/2009), Trần Quốc Đông (Giám đốc từ tháng 10/2009 đến tháng 5/2011) và Nguyễn Văn Hiếu (Giám đốc từ tháng 6/2011 đến khi khởi tố vụ án) nhưng các bị can Lục, Đông và Hiếu không có chỉ đạo gì để chấm dứt việc tiếp nhận, sử dụng trái phép các khoản tiền từ JTC; để mặc cho Bằng, Thái nhận tiền và sử dụng chi phí trong thời gian dài.

Quá trình điều tra xác định, các cá nhân Lục, Đông, Hiếu cũng được hưởng lợi cá nhân từ lợi ích chung do việc sử dụng khoản tiền này. Vào dịp tết năm 2010, Phạm Hải Bằng đã đưa cho Trần Văn Lục (khi ấy là Giám đốc RPMU) 100 triệu đồng từ nguồn tiền của JTC; đưa cho Trần Quốc Đông 30 triệu đồng vào các dịp lễ tết năm 2010-2011 và đưa cho Nguyễn Văn Hiếu 50 triệu đồng vào dịp tết âm lịch năm 2014.

Đối với Nguyễn Nam Thái, nguyên Trưởng phòng Dự án 3, cáo trạng xác định, Thái được Phạm Hải Bằng chỉ đạo tiếp nhận, sử dụng các khoản tiền hỗ trợ của JTC. Việc nhận, sử dụng số tiền trên, Thái lập bảng Excel trên máy tinh để theo dõi nhưng sau mỗi lần báo cáo chốt số liệu chi tiêu với Phạm Hải Bằng thì Thái lại xóa các file này đi.

Vào dịp tết năm 2014, theo chỉ đạo của Phạm Hải Bằng, Nguyễn Nam Thái đã chuẩn bị phong bì chúc tết 50 triệu đồng để cùng Bằng đến chúc tết Nguyễn Văn Hiếu.

Đối với Trần Văn Lục (Giám đốc RPMU từ năm 1999 đến tháng 9/2009) và Trần Quốc Đông (Giám đốc RPMU từ tháng 10/2009 đến tháng 5/2011), quá trình điều tra xác định, Lục và Đông biết việc nhận tiền từ JTC là không đúng quy định nhưng đã không chỉ đạo chấm dứt việc nhận và sử dụng số tiền này. Bản thân Lục và Đông trong các dịp lễ tết cũng được Bằng đưa tiền có nguồn gốc nhận từ JTC.

Nguyễn Văn Hiếu (Giám đốc RPMU từ tháng 6/2011 đến khi khởi tố vụ án) biết rõ việc chi phí các khoản tiền nhận từ JTC của Tổ dự án là trái pháp luật nhưng đã không ngăn chặn mà để lợi ích nhóm diễn ra, trong đó Hiếu có phần hưởng lợi chung như mọi người.

Đối với Phạm Quang Duy, trước khi được bổ nhiệm Phó Giám đốc RPMU và chuyển sang dự án khác, Duy giữ chức vụ Trưởng phòng Dự án 3, đồng thời là Điều phối viên Dự án tuyến số 01. Cáo trạng xác định, Duy nhận thức được việc nhận tiền có nguồn gốc của JTC từ Phạm Hải Bằng để chi phí cho các hoạt động của dự án là vi phạm pháp luật song Duy chỉ thực hiện theo sự chỉ đạo của Bằng mà không được Bằng bàn bạc, thống nhất trước về thỏa thuận này.

Cơ quan điều tra cũng xác định, trong vụ án này còn một số người liên quan nhưng trong phạm vi vụ án, Cơ quan CSĐT - Bộ Công an mới khởi tố, điều tra hành vi trái pháp luật trong việc nhận tiền ngoài hợp đồng từ nhà thầu JTC của các bị can; những nội dung khác liên quan đến trách nhiệm quản lý toàn bộ dự án, Cơ quan CSĐT - Bộ Công an đã tách tài liệu để điều tra, xử lý sau.