Giai đoạn
tiền mãn kinh (nhiều năm trước khi hết kinh hoàn toàn) và mãn kinh (dao động từ 45-52 tuổi) không chỉ làm giảm chất lượng sống của một số phụ nữ mà còn dễ xảy ra nhiều bệnh lý nội khoa nghiêm trọng khác liên quan đến cơ địa đặc thù ở độ tuổi này.
Biến đổi sinh lý ở tuổi tiền mãn kinh làm giảm chất lượng sống
Giai đoạn tiền mãn kinh (nhiều năm trước khi hết kinh hoàn toàn) và mãn kinh (dao động từ 45-52 tuổi) không chỉ làm giảm chất lượng sống của một số phụ nữ mà còn dễ xảy ra nhiều bệnh lý nội khoa nghiêm trọng khác liên quan đến cơ địa đặc thù ở độ tuổi này.
Biến đổi sinh lý ở tuổi tiền mãn kinh làm giảm chất lượng sống
Phụ nữ tuổi trung niên có những thay đổi rõ về cân bằng hormon, sự thiếu hụt estrogen là nguyên nhân chính dẫn đến những hậu quả tức thì và lâu dài.
- Rối loạn chu kỳ kinh: Khoảng 90% phụ nữ có triệu chứng này.
- Cơn bốc hỏa và rối loạn về giấc ngủ: Có ở 85% phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh. Chính do cơn bốc nóng hay vã mồ hôi về đêm nên bị mất ngủ và hôm sau rơi vào trạng thái bồn chồn, lo lắng.
- Hội chứng tiền kinh nguyệt cũng nặng hơn: Cảm giác nặng nề, ngực căng đau - có khi cảm thấy lần đầu tiên - rất dễ cáu bẳn.
- Thay đổi tính tình, trầm cảm, khó tập trung suy nghĩ, do giảm tiết một chất của não gọi là serotonin - chất này cần thiết để điều hoà khí chất của con người.
- Giảm bài tiết dịch âm đạo, dễ nhiễm khuẩn đường tiết niệu và không kiểm soát được tiểu tiện.
- Giảm khả năng sinh sản: Do phóng noãn không còn đều đặn nhưng vẫn còn khả năng thụ thai. Nếu không muốn bị có thai ngoài ý nuốn thì nên dùng biện pháp tránh thai cho tới khi không có kinh trong 12 tháng
- Giảm khối lượng cơ bắp và phát triển mô mỡ cho nên bụng và eo to ra.
- Quá trình huỷ xương diễn ra nhanh hơn (bình thường cân bằng với quá trình tạo xương) nên tăng nguy cơ loãng xương.
- Tăng cholesterol máu: Do thiếu estrogen nên có những thay đổi về mỡ trong máu, dẫn đến tăng nguy cơ bị bệnh tim.
Một số bệnh chính cần quan tâm ở tuổi quanh mãn kinh
Bệnh tim:
Bệnh tim không chỉ gây tử vong mà còn có thể dẫn đến tật nguyền và làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng sống nhưng lại cũng là nguyên nhân duy nhất có thể phòng ngừa hiệu quả.
Lối sống có vai trò chủ yếu trong việc gây ra bệnh tim.
Lối sống trì trệ, ít vận động; béo phì; cao huyết áp hay nồng độ cholesterol cao (mỡ máu cao) - hút thuốc lá… là điều kiện thuận lợi để bệnh tim phát triển.
Loãng xương:
Xương yếu đi từ độ tuổi 40 trở đi và tiến triển nhanh sau tuổi mãn kinh.
Bệnh loãng xương diễn ra một cách thầm lặng, có rất ít triệu chứng hay dấu hiệu trước khi bị gãy xương.
Sau tuổi mãn kinh, phụ nữ bị mất khối xương với tỉ lệ cao hơn, đến 3% mỗi năm; hormon estrogen do cơ thể tiết ra cũng giảm đi nên càng dễ bị loãng xương (estrogen có tác dụng phòng ngừa loãng xương).
Điều may mắn là có những yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được, đó là bổ sung đủ canxi và vitamin D trong chế độ ăn.
Ung thư cổ tử cung:
Tuổi phổ biến mắc bệnh là từ 30 - 60 tuổi, đỉnh cao từ 45 - 55 tuổi. Xu hướng chung ngày nay là những phụ nữ lớn tuổi (trên 35 tuổi), sinh đẻ nhiều mỗi năm nên đi khám phụ khoa 1 lần để làm phiến đồ tế bào âm đạo - cổ tử cung; nếu có bất thường sẽ kết hợp soi cổ tử cung.
Ung thư vú:
Thường xảy ra ở những phụ nữ có mẹ bị ung thư vú. Các phụ nữ này có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 9 lần những người bình thường. .
Ung thư vú hay gặp ở những phụ nữ chưa sinh lần nào, đặc biệt là các nữ tu sĩ, sinh nở càng nhiều thì nguy cơ ung thư vú lại càng thấp.
Những người trên 40 tuổi cần biết phương pháp tự tầm soát ung thư vú và chụp nhũ ảnh mỗi 6 tháng - 1 năm.
Ung thư buồng trứng:
Hầu hết ung thư buồng trứng gặp ở phụ nữ ngoài 50 tuổi, nhưng cũng có thể xảy ra ở người trẻ, khó phát hiện sớm. Phụ nữ chưa bao giờ sinh đẻ dễ bị ung thư buồng trứng,thường được xem là “bệnh giết người thầm lặng” vì phần lớn phụ nữ khi đã thể hiện triệu chứng thì đã muộn.
Hiện nay chưa có phương pháp phòng ngừa nhưng một số thực hành có vẻ giảm được nguy cơ phát triển ung thư buồng trứng: dùng viên thuốc tránh thai uống, nhất là với những phụ nữ đã dùng trong nhiều năm.